รู้ให้ชัดกับอาการเสี่ยงภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

Highlight

ภาวะลิ่มเลือดอุดตันเป็นความเสี่ยงที่น่ากังวล เพราะอาจจะทำให้เกิดอันตรายอย่างยิ่งต่อร่างกาย ในกรณีที่เกิดลิ่มเลือดอุดตันบริเวณอวัยวะที่สำคัญเช่น หลอด้ลือดหัวใจ หรือสมอง เพราะอาจจะทำให้หัวใจขาดเลือด จนทำให้เกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจวาย หรือกรณีเส้นเลือดสมองตีบ ตัน อาจจะส่งผลต่อการเป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นลิ่มเลือดอุดตันคือ ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยไขมัน เบาหวาน ความดัน โรคอ้วน หรืออาจเกิดจากพันธุกรรม วิธีการดูแลรักษาเมื่อเป็นแล้วบางรายอาจต้องกินยาตลอดชีวิต ดังนั้นควรดูแลตัวเองไม่ให้อ้วน กินอาหารที่มีประโยชน์ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

รู้ให้ชัดกับอาการเสี่ยงภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

สำหรับเส้นเลือดอุดตันถือเป็นภาวะที่มีผลต่อการดำรงชีวิต ผู้ป่วยที่เป็นภาวะเส้นเลือดอุดตันเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก 1/4 ของประชากรทั่วโลกเสียชีวิตจากเส้นเลือดอุดตัน ในบางรายอาจไม่มีสัญญาณเตือนล่วงหน้า เส้นเลือดอุดตันถือเป็นภัยเงียบด้านสุขภาพที่เราต้องทำความรู้จักกันอย่างจริงจัง และกันมาให้ความสำคัญกันอย่างจริงจัง ศ. พญ.นงนุช สิระชัยนันท์ สาขาวิชาโลหิตวิทยาและมะเร็งวิทยา ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ และ อ. นพ.อัครวิทย์ พูลสมบัติ ภาคอายุรศาสตร์ ร่วมให้แนะนำในการปฏิบัติตนอย่างไร เพื่อให้ห่างไกลความเสี่ยงนี้ รวมทั้งวิธีการรักษาอาการป่วย

สาเหตุที่ก่อให้เกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

ลิ่มเลือดอุดตัน กับหลอดเลือดอุดตันมีลักษณะคล้ายๆกันคือเลือดหมุนเวียนได้ไม่ดี โดยปกติจะพบในวัยผู้ใหญ่แต่ปัจจุบันก็พบได้มากขึ้นในวัยรุ่น โเยเฉพาะลิ่มเลือดอุดตันในเส้นเลือดดำ  หรือเจอในกรณีที่มีผ่าตัดใหญ่ต้องนอนนิ่งๆนานๆ ทำให้ภาวะการไหลเวียนของเลือดไม่ดี หรือการใส่สายสวนหลอดเลือด นอกจากนี้อาจจะมีสาเหตุทางพันธุกรรมร่วมด้วย หรือหลอดเลือดหัวใจเสื่อมสภาพก็ทำให้เกิดลิ่มเลือดเช่นกัน คนเป็นเบาหวาน ความดันเส้นเลือดจะเปราะมากขึ้น



การนอนนิ่งๆนานแค่ไหนที่อาจจะทำให้เกิดภาวะปัจจัยเสี่ยงลิ่มเลือดอุดตันได้

ในกรณีการผ่าตัด เช่นนอนนิ่งๆ เกิน 3 วันเป็นต้น แต่คนทั่วไปที่นั่งอยู่กับที่นานๆ ก็ควรจะต้องลุกขึ้นเดิน เช่นการนั่งเครื่องบินนานๆ ก็ต้องขยับแขนขาบ้าง เพื่อไม่ให้เกิดภาวะเสี่ยง หรือทำตามคำแนะนำของพนักงานบนเครื่องบิน นอกจากนี้ ภาวะอ้วน หรือการกินยาคุมกำเนิดนาน ก็เกิดภาวะเสี่ยงเส้นเลือดดำอุดตันได้ ดังนั้นจึงมีสาเหตุได้จากหลายปัจจัย

สรุปสาเหตุหลักๆ ขอลิ่มเลือดอุดตัน

• การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ ซึ่งอาจเกิดจากบาดแผลถูกมีดบาด แผลจากการผ่าตัด ที่ผนังหลอดเลือดเสียหาย
• การไหลเวียนของโลหิตผิดปกติ อาจเกิดจากกระจุกของเลือด เม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาวเสี่ยงเกิดตะกอนได้ง่าย
• ผนังหลอดเลือดผิดปกติ เกิดจากสารห้ามการแข็งตัวของหลอด้ลือดบกพร่อง ร่างกายขาดโปรตีนที่ทำหน้าที่ยับยั้งการแข็งของหลอดเลือด

อาการของเลือดอุดตัน

• สมอง จะปวดศรีษะรุนแรง  
• ปอด มีอาการหอบง่าย แน่นอกกะทันหัน ความดันโลหิตตก
• ขา ขาบวมโต กดเจ็บ เดินแล้วปวด เกิดลิ่มเลือดอุดตันขึ้น ปวดบวมใน 2-3 วัน ส่วนใหญ่จะเกิดจากอุดตันในเส้นเลือดดำ กระจายไปในหลอดเลือดแดงในปอด อาจเกิดปัญหาขาดออกซิเจน อันตรายถึงชีวิตได้

กรณีเส้นเลือดแดง อาจจะแตกต่างจากเส้นเลือดดำตรงที่มักจะมีอาการเฉียบพลัน จะมีอาการค่อนข้างเร็ว เช่น หัวใจ สมอง แต่เส้นเลือดดำส่วนมากจะเป็นอาการการไหลย้อนกลับมาไม่ดี อาการจะไม่เฉียบพลันมาก เช่นสังเกตเห็นอวัยวะนั้นบวมมากขึ้น

หากเส้นเลือดแดงอุดตันอาจทำให้กล้ามเนื้อหัวใจตีบ หัวใจตาย มักจะมีอาการเจ็บหน้าอก แน่นหน้าอก เป็นเฉียบพลันได้ ต้องรีบไปหาหมอตรวจ อาจจะทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือหยุดเต้นได้ หัวใจล้มเหลวหรือน้ำท่วมปอด มาจากหัวใจขาดเลือด น้ำไปคั่งในปอดมากขึ้นทำให้กล้ามเนื้อหัวใจตาย

ถ้าเส้นเลือดเลี้ยงสมองตีบตัน ก็จะมีอาการอัมพาต อัมพฤกษ์ ขึ้นอยู่กับอวัยวะที่เส้นเลือดนั้นไปเลี้ยง อาการ เช่น ขยับไม่ได้ครึ่งซีก ชาครึ่งตัว  ปากตก เป็นต้น



การปฏิบัติตัวอย่างไร เพื่อลดปัจจัยเสี่ยงทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตัน

พันธุกรรมเป็นส่วนหนึ่งแต่เรื่องที่เปลี่ยนไม่ได้  ส่วนปัจจัยอื่น เช่น เรื่องน้ำหนักตัว การรับประทานอาหารที่เหมาะสม ออกกำลังกาย ทำให้กล้ามเนื้อมีการเคลื่อนไหว ทำให้เลือดไหลเวียนมากขึ้น

การขาดน้ำก็ทำให้เลือดข้น ทำให้เลือดไหลเวียนยาก ดังนั้นแม้เจ็บก็ต้องดื่มน้ำให้เพียงพอ การเดินทางขับรถระยะไกล ก็ควรต้องพัก การคุมกำเนิดด้วยการกินยาก็ควรพักไปคุมกำเนิดรูปแบบอื่นสลับกันไป นอกจากนี้ควรระวังอาหารไขมัน น้ำตาล และควร ออกกำลังกายจะช่วยให้ปลอดภัยได้หลายโรค

การปฐมพยาบาล กรณีฉุกเฉิน

กรณีฉุกเฉินมักเกิดในกรณีเส้นเลือดแดงอุดตัน เพราะเกี่ยวกับหัวใจ และสมอง ต้องส่งหมอโดยเร็วที่สุด (Golden Period) ถ้าถึงหมอเร็วจะช่วยลดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย เพื่อให้ลิ่มเลือดเปิดเร็วขึ้น กล้ามเนื้อหัวใจที่ตายลดลง กรณีเส้นเลือดหัวใจตีบต้องนอนพักก่อน พยายามจะไม่กระตุ้นเพื่อไม่ให้ใ้ช้ออกซิเจนมากขึ้น ให้พักมากๆ เพื่อประคองกล้ามเนื้อหัวใจ  กรณีเส้นเลือดสมอง จะเกิดอาการซึม ดังนั้นต้องระวังป้องกันไม่ให้เกิดอาการสำลัก ไม่นิยมให้ช่วยเหลือโดยการกด อาจทำให้ลิ่มเลือดกระจายมากขึ้น

กลุ่มเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดอุดตัน

มักเกิดในผู้สูงอายุ เป็นอุบัติกาลตามวัย ในเด็กมีไม่มากเมื่อเทียบกับผู้ใหญ่ ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง

การรักษาทำอย่างไร มีผลข้างเคียงหรือไม่

ขึ้นอยู่กับสาเหตุ กรณีหลอดเลือดดำอุดตัน รักษาด้วยยาต้านการเกิดลิ่มเลือดประมาณ 3 เดือน หากมีปัจจัยเสี่ยงที่แก้ไม่ได้ อาจจะต้องทานยาต่อเป็นปี หรือตลอดไป หมอจะพิจารณารักษาตามขั้นตอน กรณีเป็นหลอดเลือดแดง อาจจะต้องกินยาตลอดชีวิต เป็นเรื่องสำคัญ กรณีเป็น ไขมัน เบาหวาน ความดัน หากลิ่มเลือดอุดตันก็ต้องให้ยาละลายลิ่มเลือดหรือยาต้านเกล็ดเลือด ซึ่งมีหลายแบบ การกินยากลุ่มนี้ทำให้เลือดออกง่าย เช่นหากล้มก็จะฟกช้ำได้ง่าย หรือเลือดออกตามอวัยวะต่างๆได้ง่ายกว่าคนอื่นๆ

ลิ่มเลือดอุดตันในปอด เป็นโรคแทรกซ้อนของผู้ป่วยโควิด-19 จริงหรือไม่

จริง เพราะโควิดเป็นการอักเสบที่อยู่ในปอด เมื่อมีการอักเสบที่มากขึ้นก็คล้ายกับการที่ปัจจัยที่เลือดอุดตันอยู่แล้ว ดังนั้นโควิดเองก็มีความเสี่ยงที่ทำให้เลือดอุดตัน เลือดแข็งตัว โควิดหากรักษาไม่ดีก็อาจอันตรายได้ ยารักษาลิ่มเลือดเป็นหนึ่งในยาที่ให้เมื่อรักษาโควิดเช่นกัน

ยามีทั้งกิน ทั้งฉีด ปกตินิยมใช้ยาฉีดเพื่อให้มั่นใจว่ายานั้นได้รับในปริมาณที่ต้องการไม่ต้องลุ้นกับผลการดูดซึม เนื่องจากเป็นโรคที่มีความเสี่ยง

มีการนำเครื่องกระตุกหัวใจไฟฟ้ามาใช้งานมากขึ้น เมื่อไหร่ควรใช้เครื่องมือนี้

เช่น คนเป็นลมไม่รู้สึกตัว เมื่อจับชีพจรแล้วไม่เต้น หัวใจไม่เต้น ควรทำ CPR หรือปั้มหน้าอก ถ้าเป็นลักษณะหัวใจเต้นผิดจังหวะรุนแรง เครื่องจะอ่านอัตโนมัติ ถ้ายังหายใจ หรือหัวใจเต้นอ่อนอยู่ ยังไม่จำเป็นต้องใช้เครื่องมือกระตุกหัวใจ ควรเรียกรถพยาบาลเพื่อเร่งช่วยเหลือ

สาเหตุหลักของการเป็นโรคกรดไหลย้อน

ไม่มีสาเหตุแน่ชัดเจน อาจจะหูรูดกระเพาะอาหารหย่อน บางส่วนบอกว่าอ้วนขึ้น ก็รักษาได้ด้วยการลดน้ำหนัก กาแฟเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้หูรูดกระเพาะหย่อนได้  กินแล้วนอน ถ้าคนหูรูดหย่อนก็เป็นง่ายขึ้น หรือความเครียด การนอนควรหนุนหัวสูงพอจะช่วยได้ หรือทานอาหารอย่างน้อย 2 ชั่วโมงค่อยเข้านอน โรคกระเพาะอาหารจะเป็นแผลในกระเพาะ คนละตำแหน่งกับโรคกรดไหลย้อนซึ่งอยู่ในหลอดอาหารด้านบนกระเพาะ

ลิ้นหัวใจรั่วในเด็กแรกเกิด เกิดจากอะไร

ส่วนใหญ่เป็นพันธุกรรม โครโมโซม หรือการพัฒนาอวัยวะไม่สมบูรณ์ รักษาโดยการผ่าตัดหรือตามคำแนะนำของแพทย์ การตรวจเจอโดยอุลตร้าซาวด์จะเห็นชัดมากซึ่งหมอจะมีการประเมินเป็นระยะ อาจต้องคลอดในโรงพยาบาลที่พร้อม เด็กอาจตัวเขียว เนื่องเลือดดำ เลือดแดงผสมกัน อาจเกิดหัวใจโต หัวใจล้มเหลวแล้วแต่ชนิด

โรคไหลตาย เกิดขึ้นได้อย่างไร

ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือไหลตาย หัวใจหยุดเต้น  มีประวัติครอบครัวเป็นไหลตายอาจจะต้องมาใช้เครื่องตรวจกระตุก กระตุ้น เพื่อให้เห็นตัวที่ผิดปกติ รักษาโดยใส่เครื่องฝังลงไปในร่างกาย ดังนั้นต้องไปตรวจอย่างละเอียด

ร่างกายแข็งแรง วิ่งมาราธอนแล้วหัวใจวาย

บางครั้งไม่แสดงอาการ แม้ว่าร่างกายแข็งแรง แต่เป็นโรคหัวใจซ่อนอยู่ เมื่อออกกำลังกายเหนื่อยมาก อาจเกิดหัวใจวายได้ ต้องตรวจเช็คถึงเจอ ดังนั้นอย่าละเลยตรวจเช็คโรคหัวใจ

ลิ่มเลือดอุดตันในปอด เกิดขึ้นอย่างไร

ส่วนใหญ่มักเริ่มต้นจากแขนขา เกิดขึ้นตามหลอดเลือดดำ การตรวจช้าอาจทำให้ลิ่มเลือดใหญ่ขึ้นกระจายไปสู่ระบบส่วนกลางคือหลอดเลือดในปอดมากขึ้น หรือเกิดขึ้นเองที่ตำแหน่งนั้นเลย ส่วนใหญ่เกิดจากคนที่เป็นโรคหัวใจตั้งแต่กำเนิด หรือโรคที่ทำให้ปอดอักเสบ  

สาเหตุ ปัจจัยเสี่ยงของโรคเก๊า

เก๊าคือข้ออักเสบ ส่วนใหญ่เป็นบริเวณนิ้วเท้าข้อแรก เกิดจากกรดยูริกที่ผิดปกติไปผสมในข้อเยอะ เท้าเย็นกว่ามือยูริกจะตกตะกอนง่ายกว่า เมื่อยูริกตกตะกอนในข้อทำให้เกิดการอักเสบ เก๊าคือข้ออักเสบจากกรดยูริกสูง ยูริกสูงไม่เป็นอันตรายถ้าไม่ตกตะกอน พันธุกรรมบางอย่างก็ทำให้กรดยูริกสูงขึ้น ภาวะอ้วน ความดัน ไขมัน เบาหวาน ก็ทำให้เป็นเก๊าได้ อาหารประเภท ยอดผักอ่อน สัตว์ปีก เหล้า เบียร์  ทำให้เป็นเก๊าง่าย

การรักษา กินยารักษายูริก หรือกินยารักษาเก๊า ยาบางตัวอาจจะแพ้ง่าย ส่วนใหญ่ค่อนข้างปลอดภัย ไม่มีผลข้างเคียงมากนัก