ไตวาย โรคร้ายที่สามารถเกิดได้แบบไม่ตั้งตัว

ไต เป็นอวัยวะที่สำคัญทำหน้าที่ขับของเสียออกทางปัสสาวะ และยังทำหน้าที่ควบคุมสมดุลของเกลือแร่ ต่าง ๆ ของร่างกายและผลิตฮอร์โมนที่ช่วยในการสร้างเม็ดเลือดแดงอีกด้วย 

ดังนั้นหากไตมีการทำงานที่ผิดปกติไป หรือมีภาวะไตวายก็จะส่งผลต่ความสมดุลของร่างกาย ทำให้มีของเสียคั่งในร่างกาย และยังทำให้เกิดภาวะซีด หรือโลหิตจางอีกด้วย และหากมีภาวะไตวายเกิดขึ้น ซึ่งผู้ป่วยที่เป็นไตวายต้องได้รับการรักษาด้วยการฟอกไต หรือ ฟอกเลือด เพื่อทดแทนการทำงานของไตที่เสียไป เพื่อให้ร่างกายสามารถทำงานอยู่ในภาวะสมดุลมากที่สุด เท่าที่จะเป็นไปได้ 

ลัดคิวหมอรามา รายการวาไรตี้ เพื่อสุขภาพ ที่รับชมกันได้ทุกเพศ ทุกวัย ทุกปัญหาด้านสุขภาพที่นี่มีคำตอบที่ชัดเจน วันนี้มารู้จักไตวาย ซึ่งเป็นโรคภัยที่เกิดขึ้นได้ แบบไม่ทันตั้งตัว โรคไตวาย จะมีอาการสัญญาณเตือน มีวิธีการป้องกันและรักษาอย่างไร 

ทุกคำถามมีคำตอบ ในวันนี้พบกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ อ. พญ.นวรัตน์ อภิรักษ์กิตติกุล ภาควิชาโสต ศอ นาสิกวิทยา และ รศ. นพ.สุรศักดิ์ กันตชูเวสศิริ สาขาวิชาโรคไต ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล มาร่วมให้คำแนะนำและความรู้เกี่ยวกับโรคไต อีกหนึ่งโรคอันรายที่มาจากพฤติกรรมการกินของเรา 


▪️ หน้าที่ของไต 

ไต มีหน้าที่ในการรักษา ความสมดุล เกลือแร่ต่าง ๆ ในร่างกาย เปรียบเสมือนพ่อบ้านดูแลบ้านทำความสะอาดของเสียต่าง ๆ ถ้าไตเราเสียไป เหมือนขาดพ่อบ้าน จะไม่มีใครทำความสะอาดบ้าน จะมีของเสียในร่างกายเยอะ เหมือนมีน้ำสกปรกทั้งบ้าน 

ถ้าเรารักษาสมดุลร่างกายได้ดี ไตสามารถใช้งานขจัดของเสียได้ตามปกติ จะทำให้เราใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่ถ้าไตวาย จะเกิดภาวะเลือดคั่ง น้ำท่วมปอด เป็นต้น เป็นอันตรายถงแก่ชีวิต


▪️ สาเหตุของการเกิดโรคไต

ส่วนใหญ่มาจากพฤติกรรมการกินอาหารไม่ถูกต้อง เช่น ชอบกินเค็ม จะทำให้เกิดความดันโลหิตสูง เมื่อกินเกลือเยอะ จะหิวน้ำ เมื่อกินน้ำผสมเกลือ ก็เท่ากับกินน้ำเกลือ ความดันก็จะสูงขึ้น แรงดันในเลือดเพิ่มขึ้น ก็ทำให้ไตต้องทำงานหนักในการขับเกลือออกทางปัสสาวะ ความดันโลหิตสูงก็ขึ้น เป็นสาเหตุที่พบบ่อยจากการกินเค็ม  

การกินหวานมากเกินไป สักระยะหนึ่งตับอ่อนทำงานไม่ไหว ก็จะเป็นเบาหวาน เมื่อเป็นเบาหวานก็จะทำลายหลอดเลือด และสุดท้ายก็ไปลงที่ไตอีก คนที่เป็นเบาหวาน ถ้ารักษาไม่ดี จะมีอาการไตวายในอีก 10 - 20 ปีข้างหน้า 

การซื้อยากินเอง ถ้าเป็นยาที่มีพิษต่อไต ก็จะทำให้ไตวายได้เช่นกัน 

การดื่มน้ำน้อย กลั้นปัสสาวะบ่อย ๆ ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะบ่อย ๆ ก็นำไปสู่การเป็นเป็นนิ่วในไต ทำให้กรวยไตอักเสบ ไตวายได้

โรคไตมีเพียง 10% เท่านั้นที่เกิดจากกรรมพันธุ์ เช่น พ่อแม่ ญาติพี่น้องเป็นโรคไต มีถุงน้ำในไต มีซีสต์ในไต ลูกก็มีโอกาสเป็นเช่นเดียวกัน ซึ่งเกิดจากถุงน้ำในไตหรือซีสต์ไปเบียดบังเนื้อไตปกติ ก็ทำให้เกิดไตวายได้เหมือนกัน ดังนั้นส่วนใหญ่มาจากพฤติกรรมการกิน 


▪️ กินอาหารอย่างไรให้ปลอดภัย 

การกินเค็มจึงต้องระวัง ในวันหนึ่ง ๆ ไม่ควรกินเกลือเกิน 1 ช้อนชาต่อวัน หรือ 2,000 มิลลิกรัม หรือน้ำปลา ไม่ควรเกิน 1 ช้อนชาต่อมื้อ จากการทำการสำรวจ เราพบว่าคนไทยกินเกลือเกินมาตรฐานไปสองเท่า 

คนไทยชอบข้าวผัด และชอบกินพริก ซึ่งส่วนใหญ่มีการปรุงและใส่เกลือหรือสารอาหารที่มีความเค็มมาแล้ว ไม่ควรปรุงรสเพิ่มอีก แต่บนโต๊ะมักจะมีเครื่องปรุงให้ เช่น พริกน้ำปลา ซึ่งมีน้ำปลาผสมมาด้วย หากเราเติมเครื่องปรุงก็จะเพิ่มความเค็มขึ้นอีก เราไม่ควรปรุงเพิ่ม ไม่ควรเติมน้ำจิ้มอะไรอีก 

นอกจากนี้มีคำแนะนำ การกินแกง หรือก๋วยเตี๋ยว ไม่ควรให้กินน้ำจนหมด กินน้ำแกงเพียงครึ่งถ้วยก็เพียงพอ เพื่อไม่ให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่มีความเค็มมากจนเกินไป 

ปัจจุบันไม่มีอาหารเสริม หรือยาบำรุงไต แต่แนะนำให้ทานอาหารธรรมชาติ กินผัก ผลไม้ จะช่วยป้องกันความดันโลหิตสูง ป้องกันโรคหัวใจ อาจจะทำให้ไตดีขึ้น จะไม่เป็นโรคไตในอนาคต 

ควรหลีกเลี่ยงบุหรี่ - เหล้า บุหรี่จะทำลายหลอดเลือด ทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น  ดื่มเหล้าทำให้เกิดความดันโลหิตสูง ซึ่งถึงจุดหนึ่งจะทำลายไตเช่นเดียวกัน 

ฝุ่น PM 2.5 มีข้อมูลเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ว่าเป็นพิษต่อระบบการไหลเวียนของเลือด ปอดและไตด้วย สังเกตว่า ในชุมชนไหน หรือเมืองไหนที่มีมลพิษเยอะ ไม่ว่าจะเป็นมลพิษทางอากาศ หรือมลพิษทางน้ำ  หรือมีสารปนเปื้อนโลหะหนัก โรคไตแถวนั้นจะเยอะขึ้น มีความสัมพันธ์ระหว่างมลพิษกับโรคไต

เราก็ไม่ควรทำลายสิ่งแวดล้อม หากเราอยู่ในพื้นที่ไม่มี PM2.5 ดื่มน้ำที่สะอาด เราก็จะห่างไกลจากโรคภัยต่าง ๆ รวมทั้งโรคไตด้วย 

▪️ ภาวะไตวายมีอาการอย่างไร

- ปัสสาวะน้อยกว่าปกติ สีผิดปกติ

- คลื่นไส้ อาเจียร เบื่ออาหาร

- เหนื่อยง่าย หัวใจเต้นผิดจังหวะ 

- มีอาการบวมน้ำ หรือขาดน้ำ 

- มีภาวะซีด เลือดจาง 

การกินสมุนไพรควรระวัง ว่าจะส่งผลต่อไตหรือไม่ ปัจจุบันเริ่มพบมีผู้ป่วยที่กินน้ำกระท่อมมากเกินขนาดมากขึ้น ทำให้ไอเป็นเลือด ชัก และไตวายได้เช่นกัน น้ำกระท่อมหาได้ง่าย มีขายตามท้องถนนเกลื่อน แต่อยากเตือนว่า นอกจากเป็นพิษต่อสมอง ที่สามารถกดสมองทำให้เคลิบเคล้มแล้ว อาจทำอันตรายร้ายแรงต่ออวัยวะต่าง ๆ หากเสพเกินขนาด 

มะเฟือง ก็เช่นเดียวกัน เป็นผลไม้ที่ไม่ควรรับประทานมากเกินไป อันตรายต่อไต เช่นเดียวดัน 

ทั้งนี้ผู้ป่วยที่ต้องการให้ร่างกายตื่นตัวเพื่อการทำงานที่กระฉับกระเฉง การกินกาแฟ เครื่องดื่มบำรุงกำลัง น้ำอัดลม ยังปลอดภัยกว่าน้ำกระท่อม หรือออกกำลังกาย ก็ดีสำหรับวัยรุ่น 

▪️ สัญญาณบ่งบอกกำลังป่วยเป็นโรคไต 

โรคไต เป็นภัยเงียบ 90% ไม่มีอาการ ไม่มีสัญญาณบ่งบอกล่วงหน้า  แม้ว่าไตจะถูกทำลายไปครึ่งหนึ่งแล้วก็ตาม เพราอีกข้างจะทำงานทดแทน ปกติแล้วคนเราจะมีไต 2 ข้าง บางคนบริจาคไตให้เหลือญาติพี่น้อง เหลือใช้เพียงข้างเดียว แต่ก็ไม่มีผลต่อการใช้ชีวิตหากไตข้างที่เหลืออยู่ในภาวะที่สมบูรณ์ ก็สามารถใช้งานปกติ 

แต่ถ้าคุณภาพการทำงานของไต ลดลงมากถึง 70% จะเริ่มมีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน กินเค็มมากขาบวม เกลือแร่ไม่สมดุล โลหิตจาง ซีดเซียว ผมร่วง ผิวหนังแห้ง คันตามตัว เป็นอาการไตวายระยะเริ่มต้น ดังนั้นควรไปพบแพทย์ ตรวจเช็กสุขภาพ ก็จะรู้ทันที และสามารถเข้าสู่กระบวนการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ  เมื่อเป็นไตวายซึ่งมักจะเป็นทั้งสองข้าง  

▪️ วิธีการรักษาภาวะไตวาย

แพทย์จะสอบถามพฤติกรรมการกินอาหาร การใช้ชีวิต รวมถึงการใช้ยาของผู้ป่วย หากพบว่าเป็นปัญหาจากยา ก็จะหยุดยานิดนั้น ๆ และเปลี่ยนยาตัวใหมให้  หรือกินกระท่อมมา ก็หยุดสิ่งเหล่านั้น แล้วล้างไต ถ้าอายุน้อย ๆ อาจจะหายเป็นปกติได้

แต่ถ้าเป็นเรื้อรังเกิน 3 เดือน โดยเฉพาะผู้ป่วยเบาหวาน ความดันโลหิตสูงก็รักษาในลักษณะประคองอาการ 

กรณีที่เป็นในขั้นรุนแรงแล้ว จะต้องฟอกไต หรือเปลี่ยนไต ส่วนใหญ่จะได้รับการบริจาคไตจากประสบอุบัติเหตุที่อายุยังไม่มาก สามารถนำมาเปลี่ยน ปลูกถ่ายให้ผู้ป่วยโรคไตที่อยู่ในขั้นวิกฤตได้  ซึ่งต้องกืนยากดภูมิเพื่อไม่ให้ร่ากายต่อต้าน สำหรับขั้นตอนการรักษาในแต่ละช่วง 

ตอนนี้มีคนรอเปลี่ยนไตประมาณ 7,000 คนทั่วประเทศ แต่มีคนรอบริจาคเพียง 700 คน ซึ่งไม่เพียงพอ ดังนั้นยังสามารถบริจาคเพิ่มได้อีกมาก 

การรักษาอาการไตวาย ตามความรุนแรงของอาการ 

• การฟอกเลือดด้วยเครื่องฟอกไตเทียม 
• การล้างไตทางช่องท้อง 
• ผ่าตัดปลูกถ่ายไต 

การรักษาไตวาย เป็นเรื่องปลายเหตุ เราควรป้องกันการเกิดภาวะไตวาย โดยการการรับประทานอาหารที่ดี มีประโยชน์ต่อร่างกาย ไม่ดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ ออกกำลังกาย และนอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ

รับชมวิดีโอ : https://youtu.be/SIB-5c_gIDE?si=A_I33DfdpdftTQuw